Της Shaistha Khan, Local Journalism Initiative

(New Canadian Media/LJI) Το διπλωματικό ρήγμα μεταξύ του Καναδά και της Ινδίας οξύνεται μέρα με τη μέρα, με την Ινδία να λέει στον Καναδά αυτή την εβδομάδα ότι πρέπει να επαναπατρίσει 41 διπλωμάτες μέχρι τις 10 Οκτωβρίου, μια κίνηση που θα απομακρύνει την πλειοψηφία των Καναδών διπλωματών στη χώρα.

Ο φραστικός πόλεμος ξέσπασε μετά τη δήλωση του πρωθυπουργού Τζάστιν Τριντό ότι η καναδική κυβέρνηση έχει “αξιόπιστους ισχυρισμούς που ενδεχομένως συνδέουν” τον θάνατο ενός καναδού πολίτη με πράκτορες της ινδικής κυβέρνησης.

Η Ινδία απέρριψε τους ισχυρισμούς αυτούς, χαρακτηρίζοντάς τους “παράλογους”.

Έκτοτε, οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών κλιμακώθηκαν γρήγορα – και οι δύο χώρες απέλασαν ανώτερους ξένους διπλωμάτες, η Ινδία σταμάτησε την έκδοση βίζας για τους Καναδούς πολίτες και καλεί τους Ινδούς πολίτες στον Καναδά να είναι προσεκτικοί.

Πώς έφτασαν ως εδώ δύο χώρες της Κοινοπολιτείας με σχεδόν έναν αιώνα μεταναστευτικής ιστορίας, καλές διπλωματικές σχέσεις και μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου στο σημείο που είναι τώρα;

Τον Ιούνιο, ο Hardeep Singh Nijjar, ένας ηγέτης και ακτιβιστής Σιχ, σκοτώθηκε από μασκοφόρους ενόπλους έξω από μια γκουρντουάρα στο Surrey της Βρετανικής Κολομβίας, μια πόλη στην ευρύτερη περιοχή του Βανκούβερ. Οι ινδικές αρχές ισχυρίζονται ότι ο Nijjar ήταν τρομοκράτης και είχαν ανακοινώσει χρηματική αμοιβή για οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με αυτόν. Το κίνημα Χαλιστάν ή αυτονομιστικό κίνημα έχει μικρή δυναμική στην Ινδία, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει έδαφος σε χώρες με μεγάλη διασπορά Σιχ.

Η διασπορά των Σιχ στον Καναδά

Οι Σιχ είναι μια εθνοθρησκευτική ομάδα που αποτελεί το δύο τοις εκατό του πληθυσμού του Καναδά.

“Οι Punjabis και ιδιαίτερα οι Punjabi Sikhs θεωρούνται ως το κυρίαρχο πρόσωπο της νοτιοασιατικής κοινότητας στον Καναδά”, εξηγεί ο Neilesh Bose, καθηγητής σύγχρονης νοτιοασιατικής ιστορίας και μετανάστευσης στο Πανεπιστήμιο της Βικτώριας, στη Β.Κ. Συνεχίζει εξηγώντας ότι ένας σημαντικός αριθμός στρατιωτών του βρετανικού στρατού τον 19ο αιώνα ήταν Punjabi Sikhs. Και οι Σιχ στον βρετανικό στρατό είχαν αναπτυχθεί σε πολλά μέρη της αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένου του Καναδά.

Μια άλλη ομάδα αγροτών και γεωργών Σιχ εκτοπίστηκαν από το Παντζάμπ λόγω της πείνας και των νόμων για την ιδιοκτησία της γης. Στη Βρετανική Κολομβία, η γη ήταν άφθονη και υπήρχε η αντίληψη ότι η εργασία είναι διαθέσιμη και προσιτή. Μέσω αυτών των πρώιμων μεταναστευτικών προτύπων, πολλοί Sikh Punjabis βρήκαν το δρόμο τους προς τις καναδικές ακτές και συνέχισαν να ευημερούν εδώ. Για παράδειγμα, ο Jagmeet Singh, ηγέτης του Νέου Δημοκρατικού Κόμματος, είναι Σιχ. Το 2015, τέσσερις υπουργοί Σιχ διορίστηκαν στο υπουργικό συμβούλιο, σε ένα παράδειγμα καναδικής ποικιλομορφίας.

Σύντομη ιστορία του αυτονομιστικού κινήματος

Το κίνημα Χαλιστάν είναι ένα αυτονομιστικό κίνημα που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1940, κατά τη διάρκεια του αγώνα της ινδικής υποηπείρου για ελευθερία από τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Το κίνημα ζητά ένα ξεχωριστό, ανεξάρτητο κράτος Χαλιστάν (Γη των αγνών), στην περιοχή Παντζάμπ της Ινδίας.

Τον Ιούνιο του 1984, οι ινδικές ένοπλες δυνάμεις -με εντολή της τότε πρωθυπουργού Ίντιρα Γκάντι- εισέβαλαν στον Χρυσό Ναό, έναν από τους ιερότερους τόπους για τους Σιχ, για να εκδιώξουν τους αυτονομιστές που είχαν καταφύγει στον ναό. Λίγους μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο, η Γκάντι δολοφονήθηκε από τους Σιχ σωματοφύλακές της.

Τις επόμενες ημέρες, ένα πογκρόμ κατά των Σιχ κατέκλυσε το Νέο Δελχί, αφήνοντας στο πέρασμά του πάνω από 8.000 νεκρούς και εξαναγκαστικές εξαφανίσεις. Πολλοί νέοι Σιχ, φοβούμενοι για τη ζωή τους, ζήτησαν άσυλο στον Καναδά.

Τον επόμενο χρόνο, το 1985, μια πτήση της Air India από τον Καναδά προς την Ινδία με 329 επιβάτες βομβαρδίστηκε από αυτονομιστές Σιχ, σκοτώνοντας όλους τους επιβαίνοντες.

Το κίνημα του Χαλιστάν μεταξύ των Σιχ της διασποράς

Η Ινδία θεωρεί το κίνημα του Χαλιστάν απειλή για την εθνική ασφάλεια και καταγράφει αρκετές ομάδες υπέρ του Χαλιστάν ως “τρομοκρατικές οργανώσεις” βάσει του νόμου περί παράνομων δραστηριοτήτων (πρόληψη).

Τον τελευταίο καιρό, η ινδική κυβέρνηση έχει πατάξει το κίνημα του Χαλιστάν στην Ινδία και έχει συλλάβει εξέχοντες ακτιβιστές. Σε απάντηση, ομάδες του Χαλιστάν πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις σε ολόκληρο τον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, ομάδες υπέρ του Χαλιστάν κατέβασαν την ινδική σημαία και βεβήλωσαν τα ινδικά προξενεία στο Λονδίνο και το Σαν Φρανσίσκο- αρκετοί ινδουιστικοί ναοί στον Καναδά και την Αυστραλία έχουν βανδαλιστεί με γκράφιτι κατά της Ινδίας και υπέρ του Χαλιστάν.

Ένα μήνα μετά το θάνατο του Nijjar, κυκλοφόρησε μια αφίσα για μια εκδήλωση στο Brampton, Ont. που ισχυριζόταν ότι ο Ύπατος Αρμοστής της Ινδίας και ο Γενικός Πρόξενος του Τορόντο είναι τα “πρόσωπα των δολοφόνων του Nijjar” και περιλάμβανε τις λέξεις “σκοτώστε την Ινδία”.

Η δολοφονία του Nijjar, το περασμένο καλοκαίρι, βρίσκεται στο επίκεντρο του διπλωματικού ρήγματος. Η Ινδία υποστηρίζει ότι άτομα όπως ο Nijjar ήταν μέρος ενός εκτεταμένου, βίαιου δικτύου μαχητών. Σε απάντηση της δήλωσης του Τρουντό, το ινδικό Υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει ότι ο Καναδάς επιδιώκει να “μετατοπίσει την προσοχή από τους τρομοκράτες και εξτρεμιστές του Χαλιστανιστάν, στους οποίους έχει παρασχεθεί καταφύγιο στον Καναδά και οι οποίοι συνεχίζουν να απειλούν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ινδίας”.

Ο Balpreet Singh, εκπρόσωπος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Σιχ στον Καναδά, εξηγεί ότι από άποψη πολιτισμικής ένταξης, κάποιος που ζει στο Παντζάμπ μπορεί να έχει περισσότερες ομοιότητες με τις γειτονικές βορειοδυτικές χώρες του Πακιστάν και του Αφγανιστάν, παρά με την Ινδία. “Το πρόβλημα είναι πραγματικά ότι το κράτος προσπαθεί να δημιουργήσει και να επιβάλει μια ινδική ταυτότητα, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ινδουιστική ταυτότητα”, λέει ο Singh. “Και κατά τη διαδικασία, το ινδικό κράτος έχει πραγματικά αποδείξει ότι δεν είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία που διασφαλίζει τα δικαιώματα των μειονοτήτων”.

Προσθέτει ότι η κοινότητα των Σιχ έχει αρκετά παράπονα, για θέματα που αφορούν την πατρίδα και τώρα, σε ξένες ακτές.

“Το έθνος δεν επιτρέπει σε ένα αποσχιστικό κίνημα να υπάρχει ελεύθερα και όποιος μιλάει για το Χαλιστάν θεωρείται τρομοκράτης ή εξτρεμιστής”, λέει ο Singh.

Ο Bose προσθέτει ότι το κίνημα του Χαλιστάν είχε τις διακυμάνσεις του. “Στο Παντζάμπ, τα κύρια ζητήματα είναι πρακτικά και κάπως καθημερινά: εκπαίδευση, θέσεις εργασίας. Η ιδέα ενός ξεχωριστού έθνους δεν φαίνεται να αποτελεί λύση στα προβλήματα κανενός”.

Ωστόσο, υπάρχει η συλλογική μνήμη του 1984 και του 1985.

“Υπάρχουν πολλοί Καναδοί Σιχ, των οποίων μέλη της οικογένειας σκοτώθηκαν, απήχθησαν ή βασανίστηκαν από τις ινδικές δυνάμεις”, λέει ο Bose.

“Και ένα πράγμα που συνδέει τους Σιχ σε ολόκληρο τον Καναδά είναι οι αναμνήσεις αυτού του πόνου και η σφυρηλάτηση της κοινότητας εδώ στον Καναδά εξαιτίας αυτής της εμπειρίας”.

Κοιτάζοντας μπροστά: Σχέσεις Ινδίας-Καναδά

Η Ινδία και ο Καναδάς έχουν ιστορικά καλές διπλωματικές σχέσεις. Ενώ οι αντιλήψεις μπορεί να αλλάζουν, ο Bose σημειώνει ότι ο Καναδάς θεωρείται γενικά ως μια ασφαλής, λειτουργική και ικανή κοινωνία. Και η διπλωματική ρήξη μπορεί να μην αποτρέψει τους Ινδούς από το να επιλέξουν τον Καναδά ως προτιμώμενο μεταναστευτικό προορισμό.

Όταν ρωτήθηκε αν η δήλωση του Καναδά μπορεί να ήταν εκτός χαρακτήρα, ο Bose συμφωνεί ότι είναι “ελαφρώς” εκτός χαρακτήρα για τον Καναδά να προβάλει έναν ισχυρισμό που ανταγωνίζεται ή αποξενώνει έναν πολύ σημαντικό εμπορικό εταίρο.

“Ο Καναδάς ανησυχεί πολύ για την ασφάλεια στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και έχει συμφέρον να παρέχει ένα προπύργιο έναντι της Κίνας”, εξηγεί. “Καθώς η Ινδία είναι το μεγαλύτερο δημοκρατικό έθνος στον κόσμο, με βαθιές ιστορικές σχέσεις με τον Καναδά – θα μπορούσε να φανεί περίεργο για τον Καναδά να κάνει οποιαδήποτε δήλωση που θα αποξενώσει αυτή τη σχέση ή θα εξοργίσει την Ινδία”.

“Από την άλλη πλευρά, ο Καναδάς υποστηρίζει επίσης ότι η κυριαρχία του έχει παραβιαστεί και ότι οι δράστες αυτού του εγκλήματος πρέπει να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη”.

Βραχυπρόθεσμα, πιστεύει ότι μέχρι να έρθουν στην επιφάνεια νέες πληροφορίες που θα άλλαζαν την κατεύθυνση της συζήτησης, το αδιέξοδο θα παραμείνει διπλωματικό. Αν και προβλέπει ότι η πολιτική της ανησυχίας και του φόβου θα αιωρείται, η αιωνόβια σχέση μεταξύ Καναδά και Ινδίας είναι απίθανο να επιδεινωθεί.

Οικογένειες με διακρατικές ζωές, καναδικές επενδύσεις σε ινδικές τράπεζες και τίτλους, ινδοί φοιτητές και εργατικό δυναμικό που ενισχύουν την καναδική οικονομία – “οι δεσμοί είναι πάρα πολύ στενοί και εξαιρετικοί”, καταλήγει.